Zwierzę zmiennocieplne to takie, którego temperatura ciała jest zmienna i zależy od temperatury otoczenia oraz od zewnętrznych źródeł ciepła. Pomimo, że pojęcie to jest dość nieścisłe, a czasami może być mylące, jest ono jednak silnie ugruntowane w literaturze. Zmiennocieplność jest charakterystyczna dla większości zwierząt bezkręgowych oraz dla ryb, płazów i gadów.
Jak gady regulują swoją temperaturę
Gady mają zbyt niskie tempo przemiany materii aby mogło ono wpłynąć na ich temperaturę ciała. Tylko niektóre gatunki wykazują słabe zdolności termoregulacji. Można więc w uproszczeniu przyjąć, że temperatura ciała gadów jest zależna od otoczenia. Dla gadów podstawowym sposobem regulowania własnej temperatury jest poszukiwanie miejsc cieplejszych, nasłonecznionych lub chłodniejszych i zacienionych. Gady często w godzinach rannych wygrzewają się na słońcu. W południe szukają cienia, a wieczorem ponownie szukają miejsc nasłonecznionych aby złapać resztki ciepła przed nocnym ochłodzeniem. Często też wykorzystują ciepło zakumulowane w podłożu np. przywierając do nagrzanego kamienia lub piasku. Albo wręcz przeciwnie, zakopują się aby dotrzeć do chłodniejszych warstw.
Optimum termiczne
![](https://www.zwierzosfera.pl/wp-content/uploads/2018/07/waran_z_komodo-1024x578.jpg)
Wszystkie te opisane czynności mają na celu utrzymanie odpowiedniej temperatury. To jest temperatury, w której ich procesy życiowe przebiegają w sposób optymalny. Ta pożądana temperatura nazywana jest “optimum termicznym”, jest to pewien dość wąski zakres temperatury określony dla poszczególnych gatunków.
Gady są bardzo ciepłolubne większość z nich najlepiej czuje się w temperaturze pomiędzy 27°C a 40°C. Jednak nie jest to regułą i np. hatteria preferuje zaledwie 16°C–22 °C (najmniej ze wszystkich gadów). Dla żółwi optimum termiczne to 25°C do 30°C jednak zachowują aktywność w dość szerokim zakresie temperatur. Przykładem może tu być żyjący w Polsce żółw błotny który jest aktywny już przy zaledwie 5°C. Natomiast żółw grecki niekiedy jest aktywny już w temperaturze 12°C-13°C. Pomimo że jego optimum temperaturowe to 25°C-27°C. Odchylenia od temperatury optymalnej mają wpływ na szybkość zachodzących procesów metabolicznych zwierzęcia. Ponadto duże lub gwałtowne zmiany mogą doprowadzić nawet do śmierci zwierząt.
Czy wahania temperatury są dla gadów dobre
W warunkach naturalnych gady często są narażone na wahania temperatury. Chociażby ze względu na różnice termiczne między dniem a nocą lub porami roku. Wspomniane różnice, okazują się jednak być wskazane dla zwierząt. Gdyby nie one, to gady musiałyby utrzymywać wysoką aktywność przez długi okres czasu, a to byłoby dla nich szkodliwe. Co więcej, gady które były przetrzymywane w temperaturze optymalnej przez kilkanaście tygodni, zaczęły wykazywać nadczynność tarczycy a czasami kończyło się to nawet ich śmiercią. Nocne ochłodzenie zmniejszające tempo przemiany materii jest więc pożądanym, naturalnym zjawiskiem.
Sen zimowy
Umiejętność obniżania procesów metabolicznych umożliwia gadom przetrwanie w niesprzyjających warunkach chociażby w okresie jesienno – zimowym. Wraz z obniżaniem się temperatury reakcje fizjologiczne spowalniają ,a zwierzę popada w odrętwienie zwane snem zimowym. Kiedy temperatury wzrastają, organizm zwierzęcia ponownie się aktywizuje i wraca do normalnego funkcjonowania.
Długość snu zimowego zależy od warunków klimatycznych. Przykładowo w Ameryce Północnej czy Skandynawii może on trwać nawet do 9 miesięcy. Natomiast w basenie morze śródziemnego sen nie przekracza 4 miesięcy. Zdolności do adaptacji niektórych gatunków są tak duże, że mogą one znosić nawet krótkotrwałe zamarznięcie. I tak np. żółw stepowy przeżywa spadek temperatury ciała nawet do -5°C. Zazwyczaj jednak część słabszych osobników nie przeżywa długotrwałej i mroźnej zimy. W stan podobny do snu zimowego część gatunków zapada również podczas suchego i gorącego lata, chroniąc się tym samym przed przegrzaniem i odwodnieniem. W niektórych przypadkach ten letni sen może łączyć się z zimowym, a zwierzę pozostaje aktywne jedynie przez kilka wiosennych miesięcy.